Siracəddin Səkkaki
| Sekkaki | |
|---|---|
| Əbu Yaqub Siracəddin Yusif ibn Əbu Bəkr ibn Məhəmməd ibn Əli əl-Xarəzmi əs-Səkkaki | |
| Təxəllüsü | Sekkaki |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Xarəzm |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | Türk |
| Tanınmış əsəri | Miftahul-ulum |
Sekkaki (d. 1159 (1160) - ö. 1229) — çağatayca yazan şair. [1][2] Həyatının ilk dövrlərində metal işləmə sənətiylə məşğul olduğu üçün Sekkaki nisbəsiylə anılmışdır. Nisbəsiylə bağlı başqa fərziyyələrdə vardır.
Böyük şair olmaqla yanaşı, eyni zamanda fiqh sahəsində də böyük biliklərə malik olmuşdur.
Haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]Doğum və ölüm tarixləri bilinmir. Həyatı haqqında yetərli bilgi yoxdur. Müasiri Yaqut əl-Həməvi Səkkainin başqa qələm ilə fiqh olmaqla, ərəb dili və ədəbiyyatı, bəyan,əruz və şer kimi müxtəlif elmlərdə çox usta olduğunu və karvanlar vasitəsiylə şöhrətinin hər yerə yayıldığını bildirmişdi. Lakin dövrün qarışıqlığına görə, həyatı barədə bəzi məlumatlar ya dövrümüzə heç çatmamış, ya da çox təhrifə məruz qalaraq çatmışdır.[1]
Çağdaşı Yâkūt el-Hamevî’nin, Sekkâkî’nin başta kelâm ile fıkıh olmak üzere Arap dili ve edebiyatı, meânî, beyan, aruz ve şiir gibi çeşitli ilimlerde uzman, kervanların namını yaydığı asrın üstünlerinden biri olduğunu söylemesi (Muʿcemü’l-üdebâʾ, XX, 59) onun çağında şöhreti her tarafa yayılmış bir âlim kabul edildiğini gösterse de Moğol istilâsının karışık dönemlerinde yaşamış olması hayatının karanlıkta kalması, hikâye ve efsane kabilinden bazı anekdotların biyografisinde yer alması neticesini doğurmuş olmalıdır.
Böyük Teymur imperiyası hökmdarlarından Xəlil Sultan (1405-1409) və Uluq bəyin (1409-1449) saray şairi olaraq Səmərqənddə qalmışdır.
Sekkaki Miftahul-ulum adlı əsəri ilə ərəb bəlağətində yeni cığır aşmış və dövrünün zirvəsini müəyyən etmiş şəxsdir. Əslindı sarf, nahiv və bəlağət olmaqla, 3 hissədən meydana gələn əsərdə "ədəb elmləri" adını verdiyi və bir-birləri ilə əlaqəli gördüyü 12 elmdən bəhs etmişdir.
Çingiz xanın nəslindən gələn Çağatay xan Sekkakinin məşhurluğunu eşitmiş və onu sarayına müşavir olaraq qəbul etmişdir. Onun Çağatay xan ilə olan münasibəti bəzi qaynaqlarda əks olunmuşdur. Başda vəzir Qütbütdin Həbəş Amid olmaqla, saray və dövlət orqanlarının Sekkakinin Çağatay xan qatındakı etibarını qısqanmalarına görə, ortaya çıxan münaqişələr nəticəsində o, həbsə atılmış və burad a3 il qaldıqdan sonra 1229-cu ildə vəfat etmişdir.[1]
Bu hökmdarlara və məşhur dövlət adamı Arslan Xoca Tarxana qəsidələr təqdim etmişdir. Divanın bu gün bilinən tək nüsxəsi İngiltərədə, Londonda British Museumda saxlanılır. Sekkaki qəzəllərində sevgilinin gözəlliyini, özünün ümidsiz sevgisini dilə gətirmişdir. Şerləeində xalq dilindən alınan deyim və atalar sözlərinə də çox sayda yer ayırmışdır. Sekkakinin divanı Daşkənddə 1958-ci ildə yayımlanmışdır.[3]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 "Sekkaki". islamansiklopedisi.org.tr. 21 iyun 2020. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Ali Durusoy. Sekkaki'nin Yeri ve Önemi. səh. 1-15.
- ↑ Sekkaki. Miftahu’l-Ulum Belagat.